Netcongestie

Urgente uitdaging vraagt om slimme oplossingen

Netcongestie: meer dan een technisch probleem

Volgens Paula Schulze, deelprogrammamanager elektriciteitsinfrastructuur bij de gemeente Utrecht, is netcongestie in de kern een transportprobleem: “Een aansluiting op het net is er vaak wel, maar de energie kan op piekmomenten niet worden getransporteerd. Dit leidt tot vertragingen in projecten en belemmert de ontwikkeling van de stad.” Utrecht bevindt zich momenteel in fase 1 van congestiebeheer: er wordt geen nieuwe transportcapaciteit voor grootverbruikers meer verstrekt. Dat heeft directe gevolgen voor woningbouwprojecten, scholen, kantoren en duurzame initiatieven.

De gemeente is niet wettelijk verantwoordelijk voor het energietransport, maar is wél medeverantwoordelijk voor de ruimtelijke inpassing van energie-infrastructuur en voelt de gevolgen van het probleem aan den lijve. De oplossing ligt in een combinatie van fysieke uitbreiding van het net én slimme vormen van verbruik en opslag.

De behoefte: 250 MW extra tot 2030 (grove schatting)

Utrecht heeft tot 2030 ruim 30.000 nieuwe woningen gepland, naast honderden andere bouw- en verduurzamingsprojecten. Omdat nieuwbouw aardgasvrij moet zijn, stijgt de elektriciteitsvraag fors. De warmtevraag vormt daarbij met 55% de grootste impact op het net. Andere factoren zoals huishoudelijke apparatuur (35%) en elektrisch laden (10%) spelen ook een rol. De piekbelasting neemt toe, vooral in de winter.

Om dit op te vangen is een extra capaciteit van circa 250 MW nodig. In het najaar wordt een nieuwe schatting gemaakt. Dat vraagt om een combinatie van “bouwen, bouwen, bouwen” – uitbreiding van de netcapaciteit – én onorthodoxe maatregelen.

Uitbreiding netcapaciteit

Op fysiek vlak zijn er grote investeringen nodig. Utrecht heeft één nieuw hoogspanningsstation en drie middenspanningsstations gepland, terwijl vijf bestaande stations moeten worden uitgebreid. Daarnaast zijn er duizend nieuwe transformatorhuisjes nodig – een verdubbeling van het huidige aantal. Deze worden bij voorkeur inpandig geplaatst, met beperkte middelen voor participatie, wat vraagt om duidelijke communicatie met bewoners.

Ook wordt er gewerkt aan regelbare opwekcapaciteit, bijvoorbeeld via (nood)stroomgeneratoren  en het benutten van flexibiliteit in het stroomnet van ProRail.

Netbewuste nieuwbouw en laden

De gemeente zet sterk in op ‘netbewuste nieuwbouw’, een manier om het energieverbruik binnen een gebiedsontwikkeling (incl. voorzieningen) te optimaliseren via groepscontracten, batterijen en warmtebuffers. Het doel is om de piekvraag met 20% te verlagen, zodat meer woningen met minder netcapaciteit gerealiseerd kunnen worden. Gasaansluitingen worden niet meer toegestaan om latere verduurzaming te voorkomen.

Ook het laden van elektrische voertuigen moet slimmer. In de provincie Utrecht zijn circa 4.000 publieke laadpalen gepland, met een verwachte piekbelasting van 60 tot 100 MW in 2030. Door afspraken met zes exploitanten wordt gestreefd naar piekreductie tot 90% in noodsituaties. Stedin werkt aan afspraken over slim laden tegen vergoedingen buiten de piekmomenten.

Praktijkvoorbeelden: trucklaadpleinen en energiesturing

Tijdens de bijeenkomst presenteerden Tim Blokpoel (Omniformgroup) en Willem Dekeyser (Emmett Green) twee praktijkvoorbeelden van innovatieve oplossingen.

Bij "The Dutch – Spijk", een terrein met verontreinigde grond, realiseerden zij een energiehub met zonnepark, batterijpark en laadplein. Door middel van een gedetailleerde digital twin simuleerden zij energiestromen en optimaliseerden ze vraag en aanbod op basis van total cost of ownership en CO₂-reductie. Zo wordt het nationale net minder belast.

In een tweede casus – de nieuwbouw van het pand van Alphaplan – onderzochten zij of een batterij volstond of dat een dieselaggregaat nodig was. Dankzij een energieanalyse bleek een kleine netaansluiting in combinatie met een batterij voldoende.

Knelpunten en prioriteiten

Hoewel er veel technologische oplossingen zijn, zijn er knelpunten in uitvoering. Volgens Paula Schulze is de grootste bottleneck niet geld, maar een tekort aan mensen, materialen en materieel bij netbeheerders. Als zij zou mogen kiezen, zou ze naast uitbreiden van het net, inzetten op de versnelling van de aanleg van slimme laadpalen en slimme sturing van warmtepompen.

De bijeenkomst benadrukte dat samenwerking tussen overheden, marktpartijen en netbeheerders cruciaal is. Zoals gesteld door de ESG-group (waar Omniform onder valt): “Netcongestie los je alleen samen op, door te puzzelen.” Gemeenten spelen hierin een sleutelrol, niet als eigenaar van het probleem, maar als regisseur van de oplossing.

Vooruitblik

De uitdagingen zijn groot, maar de urgentie is helder. De gemeente Utrecht zet zich met haar uitvoeringsprogramma in voor structurele verbetering, waarbij naast netversterking ook gedragsverandering en technologische innovatie centraal staan. De komende jaren zal blijken in hoeverre de stad in staat is deze puzzel tijdig en toekomstbestendig te leggen.