Meten is weten

Scan- en dronemeettechniek in stedelijk gebied

Bij Rijkswaterstaat (RWS) begon men rond 2015 voor het eerst te experimenteren met de inzet van drones. Drones maken onderdelen van het werk van RWS veiliger, duurzamer, goedkoper en efficiënter. Ariea Vermeulen, coördinator programma drones bij RWS: ‘Wij gebruiken drones op twee hoofdstromingen’, licht zij toe. ‘Bij incidentmanagement geven drones ons extra ogen in de lucht. Denk aan een verkeersongeluk, waarbij je de betrokken partijen en schade beter overziet, of ongelukken in het water, zoals een olieverontreiniging of een drenkeling. Zeker een drone met warmtebeeldcamera kan in zulke gevallen snel informatie geven.’

Een team van ongeveer 25 man is inzetbaar om vanuit diverse plekken door heel Nederland een drone in te zetten bij een incident. Daarnaast zet Rijkswaterstaat drones in bij de inspecties van bruggen, kades, sluizen en kunstwerken. ‘Die zijn met een drone veel makkelijker in kaart te brengen. We hebben geen ponton en hoogwerkers nodig, er hoeft niks te worden afgezet of omgeleid. Efficiënter en soms ook veiliger.’ In deze gevallen werkt RWS samen met externe partijen, die 3D-modellen kunnen maken van de dronebeelden.

Virtuele objecten

Een commerciële partij die drones en 3D-scantechnieken inzet, is Alphaplan, een adviesbureau voor projecten in de woning- en utiliteitsbouw. Alphaplan gebruikt drones om -met name de slecht bereikbare- objecten in de openbare ruimte te meten en er inspectie op uit te voeren. Denk aan bruggen of een kerktoren, waar anders een hele steigerconstructie voor gebouwd moet worden. ‘Groot voordeel is dat we met onze 3D-scantechnieken veel meer zien dan bij een traditionele inspectie’, aldus Rico Vermey, afdelingshoofd projectvoorbereiding en kwaliteitsborger bij Alphaplan. Sinds 2012 zetten zij 3D-scantechnieken in om vastgoed te digitaliseren. ‘Met onze Leica-scanners kunnen we tot op twee millimeter nauwkeurig objecten vastleggen. De uiteindelijke beelden gebruiken we om te modelleren. Het is snel, met één van onze handscanners (de BLK2go) kunnen wij zelfs binnen tien minuten een woning ingemeten hebben. Is iets minder nauwkeurig maar je bent mensen minder tot last. Afhankelijk van het doel en de vraag kan dit wel een goede oplossing zijn. Met de 3D-scantechniek neem je als het ware het gemeten object mee naar kantoor, waar je er virtueel verder aan werkt.’

Met speciale software zijn de bestanden toegankelijk voor opdrachtgevers: corporaties, aannemers, gemeentes. Vermey: ‘Met speciale modelleertechniek kunnen wij snel laten zien hoe een situatie kan worden. Onze opdrachtgevers vinden het fijn om zulke beelden te gebruiken om mensen te informeren en overtuigen. Ook kunnen wij ook op basis van de scantechnieken de volledige voorbereiding van een verbouw-, renovatie- of transformatieproject integraal verzorgen.’

Voordelen en kansen voor innovatie

Een ander groot voordeel van de techniek, is de mogelijkheid om vergelijkingen en metingen te doen door de tijd. Hiervan maakt advies- en ingenieursbureau RPS gebruik, vertelt commercieel manager Michiel Dop. RPS verricht met een eigen team van veldwerkers, landmeters, inspecteurs en gecertificeerde dronepiloten land- en objectmetingen in de openbare ruimte. Met name de meting van slecht bereikbare objecten ondervindt groot voordeel van de inzet van drones in combinatie met 3D-scanners, zegt ook hij. ‘We hebben het hele object in beeld in een fotorealistisch 3D-model, waarop we specifiek kunnen aangeven waar welke schade zit. Met de vaststellingen die we met de inspectie doen, kunnen we een half jaar later een vergelijking maken.’ Als groot bijkomend voordeel noemt hij de betere kwaliteit van de metingen. En ook hij merkt dat het helpt in de communicatie met opdrachtgevers. ‘Bij tenders is het een krachtig middel om miscommunicatie te voorkomen.’ Dop merkt dat het nog niet breed bekend is wat de mogelijkheden zijn met drones, scans en waarheidsgetrouwe 3D-modellen en dat bedrijven soms huiverig zijn. Ook verwacht men dat de inzet van drones kostbaar is, terwijl het volgens Dop juist bijzonder kostenefficiënt kan zijn vanwege andere besparingen. Een onderbelicht element van drones, dat Dop juist interesseert, is de kans voor het oplossen van personeelstekorten. ‘Er zijn te weinig techneuten en deze beschikbare specialisten wil je effectief inzetten. Ik zie met drones en 3D-modelering ook veel mogelijkheden om op dat vlak innovatief en kostenverlagend te zijn.’

Publieke opinie

Op het gebied van scantechnieken en drones kan er technisch gezien veel meer dan de voorbeelden uit de praktijk hierboven, maar niet alles dat kan, mag ook. Zo wordt het civiele luchtruim in Nederland beheerd door onder andere de Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL). Om te vliegen met een drone in en rond Nederlandse steden is bijna altijd vooraf toestemming nodig van de LVNL, die alle verkeersstromen in het gecontroleerd luchtruim boven Nederland overziet. Daarnaast dien je als dronepiloot en operator de juiste vliegbewijzen te bezitten om een drone van meer dan 250 gram te mogen vliegen. Daar weten de medewerkers van Amsterdam Drone Lab alles van. Op het Marineterrein onderzoeken zij de opties voor het inzetten van drones in stedelijk gebied. Er is op het terrein onder andere 5G voor snellere communicatie en een helikopterveld (van Defensie) voor landen en stijgen. ‘Het terrein is ideaal om te experimenteren met drones’, vertelt Vries Strookman van Amsterdam Drone Lab. ‘Omdat het terrein vrij toegankelijk is voor publiek, er water, kades en bruggen zijn, evenementen en gebouwen, kan er goed geoefend worden met drones, alsof het een stedelijke openbare ruimte is. We kunnen metingen doen op het gebied van crowdmanagement, maar ook inspecties van kades en bruggen oefenen.’

Naast testen, onderzoekt Amsterdam Drone Lab wat de publieke opinie is over de inzet van drones. ‘We zien dat inwoners kritisch zijn op de inzet van drones. Als het gaat om medicijntransport, hulpverlening of om criminaliteit tegen te gaan, zijn mensen eerder geneigd drones te accepteren.’ Strookman geeft aan dat het belangrijk is om nu burgers te betrekken en te onderzoeken wat de mogelijkheden en begrenzingen zijn voor de inzet van drones, ook al gebeurt het nog niet. ‘De gemeente is in het verleden overvallen door bedrijven die de markt veroverden met nieuwe initiatieven, zoals Airbnb, Uber en de flitsbezorgers, met veel overlast en te beperkte regelgeving. Door nu al kennis en ervaring op te doen met de inzet van drones, en dit te organiseren voor de stad, kan de gemeente straks adequaat reageren.’

Wachten op wet- en regelgeving

Om de inzet van drones en 3D-scantechnieken echt verder te ontwikkelen, is er volgens alle experts één grote hobbel te nemen: de ontwikkeling van landelijke wet- en regelgeving. Ariea Vermeulen: ‘Toen we in 2016 begonnen, dachten we dat we in 2023 een landelijk netwerk zouden hebben voor het inzetten van drones, maar dat gaan we zeker niet halen. Eerst is er Europese regelgeving nodig die geïmplementeerd wordt. De EU wil meer ruimte bieden, maar dat idee is nog niet op alle vlakken uitgewerkt. Daarna moet de Europese regelgeving ook nog ingepast in de Nederlandse regelgeving. Ik vermoed dat het nog wel even zal duren.’

Een tweede belangrijk aspect is de keuze voor een luchtverkeersmanagementsysteem. ‘Nu kiest elke instantie zijn eigen systeem. Het zou handig zijn als we allemaal met hetzelfde gaan werken, maar het kan heel goed zijn dat we straks met tien verschillende systemen zitten’, aldus Vermeulen.  Strookman van Amsterdam Drone Lab geeft aan dat het nog niet duidelijk is wie de regie neemt in de technische en operationele organisatie. ‘LVNL regelt het voor de commerciële, bemande luchtvaart, maar wie gaat het regelen voor het lagere luchtruim voor onbemande luchtvaart? Dit wordt nu voorbereid.’

Privacy en databeheer

Ook bewaking van privacy en het volgen van de wet AVG is een belangrijk onderdeel in de ontwikkeling van drone en scantechnieken. Van wie is de data die wordt gegenereerd? Dat is allemaal nog niet duidelijk. Ondertussen werken organisaties en bedrijven door aan de ontwikkeling van de inzet van drones. RWS werkt nu aan Drone2GO: ‘een samenwerkingstraject van 5 First Responders Rijkswaterstaat, Brandweer, Politie, ILT-Aerosensing en NVWA, waarin we samen met de markt en kennisinstellingen onderzoeken hoe we automatisch vliegende drones kunnen inzetten. Drone2Go stimuleert de technologische ontwikkeling die hiervoor nodig is.’

Adviesbureau RPS heeft een vestiging in Noord-Ierland, waar men al veel verder is met de kennis en het gebruik van Artificial Intelligence (AI) en machine learning. Dop: ‘We kijken hoe we onze kennis van 3D-modellering en hun expertise kunnen samenbrengen. Interessant voor het maken van algoritmes.’

Strookman: ‘Ik denk dat we over drie tot vijf jaar de eerste drones voor zakelijke toepassingen zullen zien in Nederland. Niet per se voor de aflevering van je pizza, maar wel voor high priority medicijntransport bijvoorbeeld.’