Circulair en modulair bouwen

Rotterdamse architect deelt zijn perspectief

“Ik werk graag aan Rotterdam”, vertelt Marc. “Vanuit een breed spectrum van projecten probeer ik bij te dragen aan de goede groei die wij als stad ambiëren. Zo werk ik aan voorstudies naar de renovatie van metroknooppunt Beurs, zit ik in het gemeentelijk kwaliteitsteam voor de renovatie van Museum Boijmans Van Beuningen, of maak ik gemeentelijk beleid concreet via bijvoorbeeld onze Actie-agenda Architectuur. Maar waar je me écht voor mag wakker maken, zijn projecten die ten doel hebben te worden gerealiseerd. Die ten doel hebben een stukje Rotterdam echt te veranderen en hopelijk te verbeteren. Natuurlijk praat ik ook graag over de stad, maar liever nog wil ik met mijn projecten de stad fysiek veranderen. Projecten realiseren waardoor de Rotterdammers en bezoekers de stad anders ervaren, anders kunnen beleven, zich beter thuis voelen en zich anders kunnen ontwikkelen. Een voorbeeld is het metrostation Strand dat ik heb ontworpen. Dat is de eindhalte van de Hoekselijn in de laatste duinenrij aan het strand. Dankzij dat nieuwe station komen opeens meer en totaal andere mensen naar het strand. Ondernemers krijgen het drukker, omdat ze makkelijker bereikbaar zijn. Het strand is nu onderdeel van Rotterdam geworden. Door het realiseren van een metrostation ontstaat een andere soort werkelijkheid, andersoortige ontmoetingen. Dat vind ik tof.”

De vraag achter de vraag

“Ik geniet van een dubbele opleiding. Als verkeerskundige en architect ben ik me meer en meer bewust dat mijn dubbele achtergrond ervoor zorgt dat ik opgaven altijd vanuit meerdere perspectieven beschouw. Er is niet één antwoord, en complexiteit is niet te begrijpen vanuit één standpunt. Er speelt veel in een gemeente als Rotterdam en het opzetten van integrale projecten is complex. Ik speel daar graag een rol in. Als architect ben ik opgeleid om de vraag áchter de vraag te ontdekken. Het is mijn verantwoordelijkheid om te kijken of een project werkelijk een antwoord geeft op die achterliggende vraag. Te vaak wordt om een traditioneel gebouw gevraagd, terwijl ons beleid gericht is op het voorlopen in de transitie van de bouw. Daar horen dan vaak nieuwe-generatie-gebouwen bij.”

“Een goed voorbeeld is De HER, een combinatie van een milieupark en een circulair centrum dat we nu realiseren. Dit wordt een plek waar bewoners kunnen zien, leren en ervaren wat circulariteit is. Toen ik de vraag kreeg om dit circulair centrum te ontwerpen, ging het in eerste instantie om een traditioneel gebouw. In de eerste weken van dat project heb ik onderzocht of een dergelijk gebouw zelf gemaakt kan worden van tweedehands materialen. Ik leg daarbij de lat hoger en daag mezelf graag uit. Dan wordt de energie in zo’n project anders. Ook voor mijzelf is dat toffer en uitdagender.”

Circulair bouwen

“Het is voor mij geen vraag of circulair bouwen nodig is. Het is noodzakelijk! Onze huidige lineaire economie is niet vol te houden. Als we zo doorgaan, slopen we onze planeet en verknallen we onze toekomst. Voor de bouw betekent dit een enorme verandering. De bouwtransitie. Een transitie naar een circulaire bouw die is gestoeld op biobased materialen, herbruikbaarheid van producten, vermijden van primaire grondstoffen, verlagen van CO2-footprint en het behoud van natuurlijke hulpbronnen met waardecreatie in iedere schakel van het systeem. Ga er maar aan staan…”

“Ik zie geen enkel excuus om niet circulair te bouwen. Ik zie geen enkele beperking daarvoor, behalve koudwatervrees. Voor de mensen met Pippi’s instelling ‘Ik heb het nooit gedaan, dus ik denk wel dat ik het kan’, breekt een prachtige, uitdagende en interessante periode aan. Voor degenen die als Calimero denken, komt het einde der tijden in rasse schreden naderbij. Mijn ervaring is dat het voor de Grond-, Weg- en Waterbouw veel eenvoudiger is om de omslag naar circulair bouwen te maken dan voor de bouwwereld. Er zijn in de GWW al veel meer circulaire voorbeelden en initiatieven dan in de bouw.”

Modulair bouwen

“Modulair bouwen kan een vorm zijn van circulair bouwen. Maar ook daarvoor geldt dat we nog steeds het gebruik van primaire grondstoffen drastisch moeten verminderen, of beter nog: daar volledig mee moeten stoppen. Wil je in de wereld van modulair bouwen succesvol zijn, dan bouw je modules van herbruikbare materialen. En ontwerp je ze zo, dat je ze makkelijk zonder beschadigingen weer uit elkaar kan halen of kan hergebruiken. Enkel modulair bouwen is in mijn ogen nog niet circulair genoeg. Je moet naar mijn mening de ambitie hebben om het zo veel mogelijk biobased te doen.”

“Modulair bouwen is op dit moment volop in het nieuws. Er zijn duidelijke voorstanders en tegenstanders. Ik zit daar tussen in. Ja, modulair bouwen is geniaal. Zeker als je een architect laat samenwerken met een unitbouwer, kun je er hoge kwaliteit mee halen Maar ik ben er ook kritisch over. Het is niet een antwoord op alles en je moet het dus niet overal op willen toepassen. Onze samenleving is heel divers en dat vraagt vaak om diversiteit en maatwerk. De lange traditie en vele experimenten in de Nederlandse volkshuisvesting heeft aangetoond dat standaardiseren tot zowel goede en geliefde resultaten kan leiden, maar ook tot mislukkingen. De toekomst zal laten zien dat dit ook gaat gelden voor modulair bouwen.”

“En er zit altijd een keerzijde aan modulair bouwen. Het risico is dat efficiency steeds belangrijker wordt, terwijl dat geen goed criterium is. Mijn advies: Denk niet te veel in getallen. Elke vierkante meter moet tegenwoordig geld opleveren, maar daarmee creëer je meestal geen leefbare, inspirerende steden. Modulair bouwen ligt in handen van een paar grote spelers die kleinere partijen uitschakelen. De bouw wordt steeds meer een wereld van hoogopgeleide mensen die een productielijn ontwikkelen. Daardoor gaan we een mismatch krijgen. Vinden we over tien jaar nog iemand die een deurkozijn kan timmeren? Als ik in de GWW als ondernemer mijn geld zou moeten verdienen, dan zou ik niet de wedstrijd van efficiency en productielijnen in gaan, want dan word je op den duur weggespeeld door de grote spelers. Dan zou ik me juist specialiseren en kwaliteit willen leveren. Zorgen dat ik vakmensen aan me bind die nog een glas-in-loodraam kunnen herstellen. De echte vakmensen hebben altijd werk. Nederland heeft een enorme voorraad van bestaande gebouwen, wegen, bruggen en andere infrastructuur met elementen die je niet kan hergebruiken. Dus je hebt vaklui nodig die dit goed kunnen refurbishen, onderhouden , aanpassen, verbeteren. Levensduurverlenging is een steeds belangrijkere vorm van duurzaam bouwen. Daar zou ik me op richten. Ja, er is toekomst in modulair bouwen. Maar er is evenveel of wellicht wel meer toekomst in vakmanschap.”

Rotterdam Architectuurprijs

Het door Marc ontworpen metrostation Het Strand is genomineerd voor de Rotterdam Architectuurprijs 2024.

De HER

Een voormalig laboratorium van TNO in Delft is het donorgebouw voor De HER. Een groot deel van de bouwmaterialen voor De HER zijn geoogst uit dit donorgebouw. De overige bouwmaterialen zijn geoogst uit andere projecten. Een uniek onderdeel van dDe HER is een stellage uit het TNO-gebouw waar vroeger tien laboratoriumcellen in geplaatst waren. Gemeente Rotterdam heeft deze stellage en 1 laboratoriumunit over kunnen nemen. Dat betekent dat er ruimte is voor 9 nieuw te maken units  Daarvoor in december 2022 een ontwerpwedstrijd uitgezet onder jonge ontwerpers. Uit de 35 inzendingen werden 9 ontwerpen geselecteerd. Ondanks dat de ontwerpen circulair en modulair zijn, zijn ze zeker niet standaard. Unibrick is een van de winnaars van de ontwerpwedstrijd.